ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΚΑΙ ΓΙΓΑΝΤΙΑΙΩΝ ΘΗΛΑΣΤΙΚΩΝ

Οι επιστήμονες αργοπορημένα αναγνωρίζουν την συνύπαρξη ανθρώπου και γιγαντιαίων θηλαστικών.

Τα γιγαντιαία θηλαστικά περιπλανιόταν στη Βόρεια Αμερική κατά τη διάρκεια της Εποχής των Παγετώνων, αλλά ήταν άνθρωποι μεταξύ τους; Μια τοποθεσία στο Vero Beach στην Ανατολική ακτή της Φλόριντα περιέχει μαμούθ, μαστόδοντα, γιγαντιαία βραδύποδα  και ανθρώπινα απολιθώματα. Το πρόβλημα είναι ότι οι άνθρωποι υποτίθεται ότι δεν ήταν ακόμη εκεί, σύμφωνα με την τυπική ιστορία που έλεγαν σε γενιές αρχαιολόγων.

Όταν ανακαλύφθηκε, στις αρχές της δεκαετίας του 1900, οι ερευνητές επέμειναν ότι τα ανθρώπινα υπολείμματα του Vero Beach θάφτηκαν μεγάλο χρονικό διάστημα μετά την απολίθωση των μεγάλων θηλαστικών. Αλλά τα νέα αποτελέσματα, όπως και τόσες άλλες παρόμοιες εκ νέου έρευνες των παλαιών τοποθεσιών, δείχνουν ότι έγιναν ταυτόχρονα και ότι οι άνθρωποι έζησαν και πέθαναν στη Βόρεια Αμερική πολύ πριν από όσο πιστεύονταν. Γιατί πήρε τόσο χρόνο στους ερευνητές να το αναγνωρίσουν;

Ο λόγος για τον οποίο πήρε τόσο καιρό για να έρθουν τα στοιχεία στο φως μπορεί να είναι ο ίδιος λόγος για τον οποίο οι απολιθωματικές αποδείξεις των ανθρώπων  και των δεινοσαύρων είναι τόσο σπάνιες.

ΓΙΓΑΝΤΙΑΙΑ ΑΠΟΛΙΘΩΜΑΤΑ ΑΝΘΡΩΠΩΝ

Απολιθώματα γιγάντων: Αρχαίοι άνθρωποι πάνω από 2,5 μέτρα ψηλοί.

Πολλά χρόνια πριν, στο αρχαίο παρελθόν, πραγματικοί γίγαντες περιπλανιόταν στις αφρικανικές πεδιάδες, στις ζούγκλες της Ινδονησίας και τους λόφους της Γαλλίας. Οι άνθρωποι ήταν ανεπτυγμένοι με ύψος 2,5, 3 ακόμα και πάνω από 3,5 μέτρα και χειρίζονταν ακατέργαστα λίθινα εργαλεία. Ένας γιγαντιαίος Πίθηκος, ο King Kong του προϊστορικού κόσμου, σήκωσε το κεφάλι του 3 έως 4 μέτρα πάνω από το έδαφος και ζύγιζε όσο τέσσερις σύγχρονοι γορίλλες.

Τα απολιθώματα από αυτούς τους γίγαντες έχουν μελετηθεί για τα τελευταία 50 – 100 χρόνια και οι εκτιμήσεις του ύψους έχουν δημοσιευθεί από τους ανθρωπολόγους. Τα απομεινάρια αυτών των γιγάντων είναι αποσπασματικά και καθώς τα απολιθωμένα οστά είναι εξαιρετικά σπάνια,  το ύψος υπολογίζεται κατά προσέγγιση.

ΛΙΜΝΗ ΒΟΙΒΗΙΣ Ή ΚΑΡΛΑ

Σαράντα χρόνια μετά την «εξαφάνισή» της η Κάρλα γίνεται και πάλι λίμνη.

• Η λίμνη Βοιβηίδα (Φοίβη – Βοίβη), ή Κερκινίτις, ή Κάρλα, ή Κάρλα Σου ή Κάρλα Γκιόλ, ο «Βάλτος» για τους ντόπιους, πορεύτηκε μαζί με τους παραλίμνιους ανθρώπους ανάμεσα στο μύθο και την πραγματικότητα.
• Υμνήθηκε από τον Όμηρο, τον Πίνδαρο, τον Στράβωνα κ.α. Ο τόπος συνδέθηκε με τον θεό Απόλλωνα, το «Φοίβο», που στην περιοχή ερωτεύτηκε την όμορφη Κυρήνη, την καλλονή Δάφνη και με την Κορωνίδα γέννησε το φημισμένο γιατρό της αρχαιότητας, Ασκληπιό.
• Απ’ την περιοχή της Κάρλας ξεκινούν για την Αργοναυτική εκστρατεία ο Άρμενος, ο Πρόθοος και ο Εύμηλος, ενώ η λίμνη ήταν πέρασμα ή καταφύγιο για πολλούς ημιθέους και ήρωες (Θησέας, Ηρακλής, Αμαζόνες) στην πορεία τους για τις διάφορες αποστολές τους.

Από την αρχαία Βοιβηίδα στην αποξήρανση.

• Η περιοχή της Κάρλας αποτελεί τεκτονικό βύθισμα που έγινε κατά την πρώτη περίοδο της τεταρτογενούς εποχής και στο οποίο εναποτέθηκαν τα πρώτα λιμναία ιζήματα. Ακολούθησε πλήρωση αυτού με προϊόντα διάβρωσης που μετέφεραν ο Πηνειός και άλλοι χείμαρροι από τη λεκάνη απορροής τους. Η λίμνη Κάρλα ήταν γνωστή κατά την αρχαιότητα (2.500 π.Χ.) με το όνομα Βοιβηίς. Στα μεσαιωνικά χρόνια η λίμνη άλλαξε όνομα και από Βοιβηίς έγινε Κάρλα, ενώ κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας την αναφέρουν ως Κάρλα Σου ή Κάρλα Γκιόλ. Επίσης από το ντόπιο πληθυσμό αναφέρεται και με το όνομα Βάλτος.

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ – ΜΑΣΤΟΡΟΧΩΡΙΑ ΚΟΝΙΤΣΑΣ

ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΤΑ ΜΑΣΤΟΡΟΧΩΡΙΑ?

Τα Μαστοροχώρια της Κόνιτσας εκτείνονται στα βόρεια του νομού Ιωαννίνων. Είναι κτισμένα στις πλαγιές του  Γράμμου και του Σμόλικα, στα δεξιά και αριστερά  του ποταμού Σαραντάπορου. Τα χωριά αυτά ανέπτυξαν έναν ιδιαίτερο τοπικό πολιτισμό.

Οι κάτοικοι τους ασχολήθηκαν με την γεωργία και την κτηνοτροφία, ενώ παράλληλα αναδείχθηκαν σε φημισμένους τεχνίτες της πέτρας.

Τα Μαστοροχώρια βρίσκονται σε υψόμετρο 500-1000 μέτρα.

  ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ.

Οι οικισμοί αυτοί δημιουργήθηκαν κατά την τουρκοκρατία.

Η οικονομία στηριζόταν στη γεωργία και την κτηνοτροφία αλλά και αυτές οι δραστηριότητες ήταν περιορισμένες λόγω έλλειψης καλλιεργήσιμων εκτάσεων.

Κατασκεύαζαν ξερολιθιές  με σκοπό την συγκράτηση των εδαφών και την επέκταση των καλλιεργήσιμων εκτάσεων.

Σήμερα  η πλειοψηφία των εκτάσεων καλύπτονται από δάση αφού δεν καλλιεργούνται πια.

ΚΕΡΑΤΕΑ: ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΤΟΥ ΧΥΤΑ – ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ, ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

 Η διαχείριση των στερεών αποβλήτων φαντάζει ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα για την Αττική. Οι λόγοι είναι πολλοί και κυρίως η άναρχη δόμηση και γιγάντωση του αστικού περιβάλλοντος. Δεν υπάρχουν πλέον ελεύθεροι χώροι που θα μπορούσαν να αντέξουν την χωροθέτηση ενός ΧΥΤΑ ή ΧΥΤΥ χωρίς να δημιουργήσουν αξεπέραστα προβλήματα στις τοπικές κοινωνίες. Η λύση είναι μία, η χωροθέτηση των αναγκαίων χώρων υγειονομικής ταφής εκτός Αττικής και όσο οι πολιτικοί δεν θέλουν να τη δουν τόσο θα διαιωνίζονται τα προβλήματα. Στην Αττική ζουν 4 εκατομμύρια άνθρωποι, ο μισός περίπου πληθυσμός της χώρας και ταυτόχρονα η επαρχία ερημώνει. Υπάρχουν τεράστιες εκτάσεις σε γειτονικούς νομούς, πολλά χιλιόμετρα μακριά από τον αστικό ιστό, που θα μπορούσαν θα δεχτούν τα απορρίμματα, χωρίς να προκαλούν κοινωνικά προβλήματα και χωρίς καταστροφικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Στην Αττική θα  μπορούσε μόνο να κατασκευαστούν οι Σταθμοί μεταφόρτωσης απορριμμάτων (Σ.Μ.Α), τα Κ.Δ.Α.Υ. (Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών), οι Μονάδες Επεξεργασίας Απορριμμάτων (Μ.Ε.Α) και τα εργοστάσια μηχανικής ανακύκλωσης και κομποστοποίησης (Ε.Μ.Α.Κ). Ασφαλώς προϋπόθεση είναι ο διαχωρισμός των απορριμμάτων στην πηγή με κάδους τεσσάρων υλικών και με απειλή αυστηρών προστίμων στην κάθε αυθαιρεσία των Δήμων και των κατοίκων. Τα απορρίμματα στo χώρο ταφής ή σε εργοστάσια καύσης θα μεταφέρονται με ειδικά κλειστά οχήματα με ικανότητα μεταφοράς φορτίων μεγάλου όγκου και βάρους.

ΜΕΤΑΛΛΕΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΛΑΥΡΕΩΤΙΚΗΣ

1. Η Γεωλογική δομή της Λαυρεωτικής

 

Η Λαυρεωτική ανήκει στην Πελαγονική γεωτεκτονική ενότητα της Ελλάδας που αποτελείται από μεταμορφωμένα μεσοζωικά πετρώματα (μάρμαρα και σχιστόλιθους) και που αποτελούν το αυτόχθονο σύστημα. Λιθοστρωματογραφικά αποτελείται από:

• το Κατώτερο Μάρμαρο (α1)

• τους Μαρμαρυγιακούς Σχιστόλιθους (α2)

• το Ανώτερο Μάρμαρο (α3)

Πάνω από αυτό έχει απωθηθεί το αλλόχθονο σύστημα που αποτελείται από λιγότερο μεταμορφωμένα πετρώματα όπως φυλλίτες και πρασινίτες (=μεταμορφωμένοι οφιόλιθοι).

Στην εικόνα δίνεται μία συνοπτική λιθοστρωματογραφική τομή των δύο μεγάλων ενοτήτων, η θέση των λιθοστρωματογραφικών οριζόντων, οι θέσεις σχηματισμού του μεταλλεύματος κ.α.

Πέραν αυτών, στο Λαύριο υπάρχουν και άλλα πετρώματα όπως

• Γρανίτης (στην περιοχή της Πλάκας ηλικίας 10 εκατομμυρίων ετών περίπου)

• Το μετάλλευμα που συνδέεται με τα διαλύματα που συνόδευαν τον γρανίτη (πυριγενές πέτρωμα). Το μετάλλευμα βρίσκεται μέσα σε μάρμαρα και στην επαφή προς τους υπερκείμενους σχιστόλιθους.

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΑΠΟ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Επιπτώσεις στο περιβάλλον από την εξόρυξη θειούχων μεταλλευμάτων

 

•         Δεν υπάρχει κανένα μεταλλείο θειούχων πετρωμάτων, πουθενά στον κόσμο, που να μην έχει προκαλέσει ζημία στο περιβάλλον και να έχει πετύχει πραγματική περιβαλλοντική αποκατάσταση.

•         Πολλές από τις επιπτώσεις της μεταλλευτικής εκμετάλλευσης είναι κοινές σε όλα τα μεταλλεία, ανεξάρτητα από τη φύση του πετρώματος ή τη μέθοδο παραγωγής.

•         Πολλές από αυτές είναι κοινός τόπος ακόμα και στα κοινά λατομεία αδρανών ή βιομηχανικών ορυκτών. Η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος και η αλλοίωση της μορφολογίας του εδάφους είναι συχνά τόσο εκτεταμένη που οι υποσχέσεις για «αποκατάσταση» είναι ανέφικτες. 

 

Μικτά θειούχα – τα «κακοήθη» πετρώματα

•         Πρόκειται για κοιτάσματα με εξαιρετικά υψηλή περιεκτικότητα σε θείο (τυπική περιεκτικότητα 30%) και επιπλέον πολυμεταλλικά. Περιέχουν, σε μεγαλύτερες ή μικρότερες ποσότητες, όλα τα γνωστά βαρέα μέταλλα: μόλυβδο, ψευδάργυρο, κάδμιο, αρσενικό, χαλκό, αλουμίνιο, μαγγάνιο, φώσφορο, σίδηρο, σελήνιο, αντιμόνιο, υδράργυρο, πιθανόν ουράνιο, και επίσης χρυσό και άργυρο.

ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΚΑΙ ΕΠΙΒΙΩΣΗ

¨  Προσαρμογή είναι η ιδιότητα του οργανισμού να είναι έτσι κατασκευασμένος ώστε να μπορεί να επιβιώσει στο περιβάλλον του και ν’ αφήσει απογόνους. Με άλλα λόγια προσαρμογή είναι το «ταίριασμα» του οργανισμού με το περιβάλλον του.

¨  Λέμε ότι οι δομές και οι λειτουργίες των ζωντανών οργανισμών δείχνουν τάση για προσαρμογή ή κατεύθυνση προς ορισμένο σκοπό, όταν αποδεικνύεται ότι συμβάλλουν στην επιβίωση ή την αναπαραγωγή των ατόμων, πράγμα που κάνει δυνατή την επιβίωση του είδους. Η τάση για προσαρμογή εξελίχθηκε, διατηρείται και συχνά βελτιώνεται με την φυσική επιλογή.

¨  Ο Μεντελικός μηχανισμός της κληρονομικότητας έχει τρομερά μεγάλες δυνατότητες να παράγει πάντοτε νέους γονιδιακούς συνδυασμούς. Αν υποθέσουμε ότι στον κόσμο υπάρχουν 1.000 διαφορετικά γονίδια και ότι το κάθε γονίδιο υπάρχει σε 10 διαφορετικές παραλλαγές ή αλληλόμορφα, τότε ο αριθμός των γαμετών με διαφορετικούς συνδυασμούς που είναι δυνατός θα είναι 10¹⁰⁰⁰. Αυτό είναι κάτι το καταπληκτικό, αν σκεφτεί κανείς ότι ο υποατομικός αριθμός σωματιδίων στο Σύμπαν είναι γύρω στο 10⁷⁸. Στη φύση δεν πραγματοποιούνται όλοι οι μαθηματικά δυνατοί συνδυασμοί, αλλά μόνο αυτοί που είναι κατάλληλοι για τη ζωή σε μερικά περιβάλλοντα. Μερικοί συνδυασμοί θα είναι περισσότερο πετυχημένοι από άλλους, θα έχουν δηλαδή μεγαλύτερη Δαρβινική προσαρμογή ή προσαρμοστική τιμή. Μπορούμε λοιπόν να φανταστούμε την  ποικιλομορφία  των  ζωντανών   μορφών  ως  ένα   μεγάλο  αριθμό προσαρμοστικών κορυφών που αντιστοιχούν στο μεγάλο αριθμό των τρόπων ζωής πάνω στον πλανήτη μας.

¨  Η προσαρμοστική σπουδαιότητα ορισμένων χαρακτηριστικών μπορεί να διαπιστωθεί από έμμεσα, αλλά οπωσδήποτε πειστικά δεδομένα. Πολύ γνωστά παραδείγματα προσαρμογών είναι αυτά των φυτών της ερήμου, όπως η ελάττωση της επιφανείας εξατμίσεως των φύλλων, η μετατροπή των φύλλων σε αγκάθια, η ανάπτυξη χνουδιού ή κεριού για κάλυψη της επιδερμίδας, η ύπαρξη χλωροφύλλης στα επιφανειακά στρώματα του φλοιού και η ευσαρκία των φύλλων, κλαδιών και βλαστών. Οι καταπληκτικές ομοιότητες ανάμεσα στους Αμερικανικούς κάκτους και τα Αφρικανικά ευφόρβια είναι εντυπωσιακά παραδείγματα εξελικτικής σύγκλισης.  Ένα άλλο παράδειγμα αφορά τις χρωματικές προσαρμογές, που βοηθούν τους οργανισμούς να προφυλάσσονται από τους εχθρούς τους και άλλοτε να προσελκύουν άλλους οργανισμούς, οι οποίοι τους διευκολύνουν στη γονιμοποίησή τους. Μπορούμε να αναφέρουμε τα ορχεοειδή που μιμούνται ένα έντομο για να επιτύχουν τη γονιμοποίηση τους και την ακρίδα που καμουφλάρεται αριστοτεχνικά στα πράσινα μέρη των φυτών. Το πιο όμως εντυπωσιακό παράδειγμα είναι αυτό των αναλόγων οργάνων, δομών δηλαδή εντελώς άσχετων μεταξύ τους που έχουν προσαρμοστεί για τη εξυπηρέτηση της ίδια λειτουργίας. Τα φτερά των πουλιών και τα φτερά των εντόμων, έχουν εντελώς διαφορετική ανατομία και προέλευση κατά την εμβρυολογία, όμως έχουν παρόμοιο σχήμα, γιατί εξυπηρετούν την πτητική τους ικανότητα. Με τον ίδιο τρόπο οι φώκιες (θηλαστικά) και οι πιγκουΐνοι (πτηνά), λόγω της ανάγκης τους να κολυμπούν έχουν αναπτύξει παρόμοιο σχήμα και τα άκρα τους έχουν εξελιχθεί σε πτερύγια. Επίσης, τα δελφίνια και οι φάλαινες (θηλαστικά), έχουν μετατρέψει τα άκρα τους σε πτερύγια που μοιάζουν με αυτά των ψαριών.

¨  Άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα προσαρμογής είναι το σχήμα  των δοντιών των θηλαστικών, που έχει διαμορφωθεί ανάλογα με την δίαιτά τους. Έτσι, τα σαρκοφάγα έχουν μεγάλους κυνόδοντες, που λείπουν από τα μεγάλα χορτοφάγα. Μπορούμε να αναφέρουμε επίσης, ως παραδείγματα προσαρμογής τα κέρατα, τα νύχια, τα δόντια που χρησιμοποιούνται  σαν   αμυντικά   μέσα   στα    ζώα,  τις   ηλεκτρικές εκκενώσεις μερικών ψαριών των τροπικών περιοχών, τις δηλητηριώδεις ουσίες (αλκαλοειδή, κυάνιο), τις ενοχλητικές ουσίες (αιθέρια έλαια) και τα αγκάθια που αποτελούν μέσα άμυνας των φυτών από τα φυτοφάγα. Οι έλικες (μετασχηματισμένα φυτά), οι εναέριες ρίζες που κολλούν το φυτό σε κάθετες επιφάνειες, οι βλαστοί που συμπλέκονται αποτελούν προσαρμογές των αναρριχητικών φυτών. Τα φύλλα της Σαγιττάριας, του υδροχαρούς φυτού που φυτρώνει και στη χώρα μας, είναι ένα χτυπητό παράδειγμα προσαρμογής. Το σχήμα των φύλλων, όταν αυτά βρίσκονται πάνω στην επιφάνεια του νερού, είναι στρόγγυλο, όταν βυθίζονται στο νερό είναι μακρόστενο, για να απορροφούν θρεπτικά συστατικά από το νερό, ενώ τα εναέρια φύλλα είναι σα βέλη και είναι προσαρμοσμένα να δέχονται τις ηλιακές ακτίνες. Στην πανέμορφη φασκομηλιά το μήκος του υπέρου είναι το μεγαλύτερο, μέχρι και τριπλάσιο, από το μήκος των ανθήρων. Το χαρακτηριστικό αυτό τη βοηθά να αποφεύγει την αυτογονιμοποίηση. Μπορούν να αναφερθούν πάρα πολλά παραδείγματα προσαρμογών. Όπου και να στρέψουμε το βλέμμα μας θα δούμε προσαρμογές ζωντανών οργανισμών, στα πλαίσια της ικανότητα τους να επιβιώνουν στις διαφορετικές κλιματικές, εδαφικές και άλλες συνθήκες του περιβάλλοντος.

Χαρακτηριστικές προσαρμογές φυτικών και ζωικών οργανισμών: ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

¨  Ο άνθρωπος διαχειρίστηκε το περιβάλλον με τέτοιο τρόπο ώστε να θέσει σε κίνδυνο την ίδια την επιβίωσή του πάνω στη γη. Δεν μπόρεσε να συνειδητοποιήσει ότι το περιβάλλον δεν του ανήκει και επιπλέον η πρόκληση ανισορροπιών και καταστροφών θα επηρεάσουν και τον ίδιο. Σήμερα, η ανάγκη προστασίας του περιβάλλοντος είναι επιτακτική. Δεν υπάρχει χρόνος για υπαναχώρηση στην άμεση λήψη μέτρων που θα έχουν στόχο την αναστροφή της πορείας καταστροφής του περιβάλλοντος. Οι προσπάθειες προς την κατεύθυνση αυτή είναι πολύπλευρες.

 

¨  Πρωταρχικό μέλημα θα πρέπει να είναι η διαχείριση των απορριμμάτων με στόχο την ελαχιστοποίηση της ρύπανσης του περιβάλλοντος και την μεγιστοποίηση των ωφελειών για το κοινωνικό σύνολο. Τα απορρίμματα χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: στα οικιακά και τα όμοια προς αυτά, στα ειδικά, που λόγω της ιδιαίτερης ποιοτικής και ποσοτικής τους σύνθεσης δεν μπορούν ή δεν συμφέρει να διατεθούν μαζί με τα οικιακά και απαιτούν ιδιαίτερη μεταχείριση (νοσοκομειακά, υπολείμματα σφαγείων, παλαιά αυτοκίνητα, φθαρμένα ελαστικά, κ.λ.π.) και στα βιομηχανικά, τοξικά. Η διάθεση των στερεών αποβλήτων που παράγονται αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα των σύγχρονων  κοινωνιών.   Ο   όγκος   των   ενοχλητικών   αποβλήτων    θα μπορούσε να γεμίσει σήμερα 28 εκατομμύρια βαγόνια και αύριο ακόμη περισσότερα. Τριακόσιες περιοχές στην Ευρώπη και Αμερική, όπου απορρίπτονται τοξικά και πυρηνικά απόβλητα, εμφανίζουν δείκτες υψηλής επικινδυνότητας. Στη χώρα μας κάθε χρόνο παράγονται 3,2 εκατομμύρια τόνοι οικιακών απορριμμάτων. Αυτό σημαίνει ότι ο μέσος Έλληνας, άντρας, γυναίκα ή παιδί, παράγει (επιπλέον εκείνων που διοχετεύονται στο αποχετευτικό δίκτυο) κάτι λιγότερο από ένα κιλό απορρίμματα την ημέρα. Συνεχίζοντας με το ρυθμό αυτό, κάθε 13 χρόνια θα γεμίζουμε μια χωματερή ίση σε έκταση με τη λίμνη της Πρέσπας.Στον Νομό Αττικής υπάρχουν πάνω από 30 ανεξέλεγκτες χωματερές που αποτελούν εστίες μόλυνσης, ενώ τα προγράμματα υγειονομικής ταφής και ανακύκλωσης μόλις τα τελευταία χρόνια άρχισαν να λειτουργούν. Οι κυριότερες μέθοδοι διάθεσης των απορριμμάτων, που ακολουθούνται στις  περισσότερες  χώρες  είναι:   η   υγειονομική  ταφή  με   τρόπο  που   δεν βλάπτει το περιβάλλον και ταυτόχρονα αποβαίνει σε όφελος των κατοίκων, η παραγωγή εδαφοβελτιωτικού (compost), κυρίως με την χρησιμοποίηση οργανικών απορριμμάτων και η καύση των σκουπιδιών σε ειδικές, σύγχρονες μονάδες. Οι μέθοδοι αυτοί παρουσιάζουν μειονεκτήματα και πλεονεκτήματα, απαιτείται συνεπώς η προσεκτική μελέτη για την εφαρμογή κάποιας μεθόδου ή συνδυασμού των μεθόδων αυτών. Σήμερα, παρά ποτέ είναι επιτακτική η ανάγκη για λήψη άμεσων μέτρων για την διάθεση των απορριμμάτων, με τρόπο που δεν θα υποβαθμίζει το περιβάλλον και την ποιότητα ζωής. Το οφείλουμε στις μελλοντικές γενιές.

 

¨  Η χρησιμοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μπορούν να συμβάλλουν στη μείωση της κατανάλωσης του πετρελαίου, του κάρβουνου και των ορυκτών καυσίμων, έτσι ώστε να μειωθεί η εκπομπή ρύπων στην ατμόσφαιρα και να προστατευθούν τα ενεργειακά αποθέματα. Η εξοικονόμηση πρώτων υλών μπορεί να γίνει με την εφαρμογή των προγραμμάτων ανακύκλωσης. Η μείωση των απορριμμάτων συμβάλλει στον καλύτερο έλεγχο της ρύπανσης και στην αποδοτικότερη διαχείριση τους με στόχο την παραγωγή ενέργειας και εδαφοβελτιωτικών (compost). Οι εκπομπές καυσαερίων μπορεί να περιοριστούν με τη χρήση ειδικών φίλτρων από τις βιομηχανίες, καταλυτών από τα αυτοκίνητα, βελτιωμένων καυσίμων, και ρύθμιση των κινητήρων εσωτερικής και εξωτερικής καύσης. Ο περιορισμός της χρήσης λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων είναι αναγκαία προϋπόθεση προκειμένου να μειωθεί η ρύπανση των νερών (λίμνες, ποτάμια, θάλασσες). Οι βιοκαλλιέργειες πρέπει να ενισχυθούν και να επεκταθούν σε όλα τα αγροτικά προϊόντα. Επιπλέον, στην προστασία   των  νερών   συμβάλλει  ο   βιολογικός   καθαρισμός    των αστικών λυμάτων. Πρόκειται για μια διαδικασία, όπου τα λύματα εισέρχονται σε διάφορες φάσεις καθαρισμού, στις οποίες περιλαμβάνεται και η χρησιμοποίηση μικροοργανισμών, που αποικοδομούν το οργανικό φορτίο. Έτσι, τα λύματα πριν καταλήξουν στον υδάτινο αποδέκτη χλωριώνονται και αποδίδονται στο περιβάλλον με μέγιστο βαθμό καθαρότητας. Επίσης, η διαχείριση των τοξικών και ραδιενεργών αποβλήτων και η αντιμετώπιση των πετρελαιοκηλίδων είναι επιβεβλημένη για την προστασία του περιβάλλοντος. Η παραδοσιακές χημικές μέθοδοι, αλλά και οι βιοτεχνολογικές μέθοδοι με τη χρησιμοποίηση κατάλληλων μικροοργανισμών μπορούν να συμβάλλουν στη μείωση της ρύπανσης. Το ιδιαίτερα αυστηρό νομοθετικό πλαίσιο και η αφύπνιση της κοινής γνώμης αποτελούν ίσως το σημαντικότερο παράγοντα στη λήψη μέτρων προστασίας του περιβάλλοντος. Από την άλλη μεριά η τεχνολογική και επιστημονική ανάπτυξη έχει προσφέρει πολλές διεξόδους στα προβλήματα της ρύπανσης, ενώ στο μέλλον ίσως κατορθώσει να δώσει οριστική λύση στο παγκόσμιο αίτημα για καθαρή ανανεώσιμη ενέργεια.

ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ – ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

Φυσικοί πόροι ονομάζονται οι πηγές από τις οποίες ο άνθρωπος μπορεί να πάρει υλικά ή ενέργεια για να καλύψει τις ανάγκες του. Στους φυσικούς πόρους περιλαμβάνονται οι ανανεώσιμες πηγές, όπως έδαφος, το δάσος, το νερό, ο αέρας, ο ήλιος,  και μη ανανεώσιμες πηγές, όπως τα ορυκτά καύσιμα (πετρέλαιο, φυσικό αέριο), τα ραδιενεργά ορυκτά (ουράνιο, πλουτώνιο), τα μεταλλεύματα.

¨  Η τεχνολογική και βιομηχανική ανάπτυξη του 20ου, είχε ως κινητήριους μοχλούς τις μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με τρόπο όμως που επέφερε την μείωση των αποθεμάτων με κίνδυνο οι επόμενες γενιές να αντιμετωπίσουν σοβαρά προβλήματα ανεπάρκειας φυσικών πόρων. Σήμερα παρά ποτέ προβάλλεται εντονότατα το αίτημα για αειφορική διαχείριση των φυσικών πόρων. Μια άλλη δυσμενής συνέπεια είναι τα σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα, η ρύπανση και η μόλυνση του εδάφους, των νερών και του αέρα.

¨  Για την αντιμετώπιση των προβλημάτων ακολουθούνται τρεις βασικές κατευθύνσεις: α) η αναζήτηση ανεκμετάλλευτων αποθεμάτων ορυκτού πλούτου, β) η εκμετάλλευση της πυρηνικής ενέργειας (πυρηνική διάσπαση, πυρηνική σύντηξη και γ) η χρησιμοποίηση εναλλακτικών ανανεώσιμων μορφών ενέργειας. Τα ορυκτά καύσιμα, που τα αποθέματά τους όλο και μειώνονται δεν αποτελούν λύση για το απώτερο μέλλον. Η πυρηνική ενέργεια, με τη  σημερινή τεχνολογία, εμπεριέχει κινδύνους για το περιβάλλον. Η πυρηνική σύντηξη πιθανόν    να   λύσει   κάποια   προβλήματα,  αλλά  προς  το  παρόν  δεν υφίσταται ασφαλή τεχνολογία ελεγχόμενης σύντηξης για την παραγωγή ενέργειας. Η αξιοποίηση των ανανεώσιμων μορφών ενέργειας, αποτελεί μια προοπτική για το μέλλον που μπορεί να λύσει τα μεγάλα ενεργειακά προβλήματα. Η ηλιακή ενέργεια, η αιολική ενέργεια, η υδροηλεκτρική ενέργεια, η γεωθερμική ενέργεια και η χημική ενέργεια που παράγεται από βιομάζα, μπορούν σε συνδυασμό να αποδώσουν μεγάλα ποσά ενέργειας χωρίς να καταστρέφεται το περιβάλλον.

¨  Η ηλιακή ενέργεια χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλεκτρισμού και θερμότητας. Η ηλεκτροκίνηση των αυτοκινήτων με την μετατροπή της ηλιακής ενέργειας σε ηλεκτρισμό αποτελεί γεγονός που θα απαλλάξει σταδιακά τις πόλεις από την ρυπογόνο δράση των καυσίμων. Οι ηλιακοί θερμοσίφωνες χρησιμοποιούνται σε μεγάλη κλίμακα και η θέρμανση κτιρίων με την χρήση ηλιακής ενέργειας, άρχισε να εφαρμόζεται με επιτυχία. Άλλες εφαρμογές της ηλιακής ενέργειας είναι τα γνωστά θερμοκήπια, τα ηλιακά ξηραντήρια και οι ηλιακοί αποστακτήρες για την αφαλάτωση του νερού σε παραθαλάσσιες και άνυδρες περιοχές. Η αιολική ενέργεια προέρχεται από τον άνεμο και χρησιμοποιείται από αιώνες σαν πηγή ενέργειας. Οι ανεμόμυλοι έχουν χρησιμοποιηθεί για το άλεσμα των σπόρων του σιταριού ή του καλαμποκιού, αλλά και για την  άντληση νερού. Σήμερα η αιολική ενέργεια χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας μέσω των ανεμογεννητριών. Σε πολλές περιοχές της Ελλάδος η ταχύτητα των ανέμων είναι ιδανική για την εκμετάλλευση της αιολικής ενέργειας. Στα ελληνικά νησιά, Σαμοθράκη, Μύκονο, Κύθνο και στην Κρήτη, που η ταχύτητα των ανέμων ξεπερνά τα 10 m/s, έχουν εγκατασταθεί περισσότερες από 130 ανεμογεννήτριες των 750 kW η καθεμιά. Μια ανεμογεννήτρια 2MW μπορεί να παράγει ενέργεια ισοδύναμη   με   αυτή    που    παράγουν    500   τόνοι   πετρελαίου.     Η υδροηλεκτρική ενέργεια χρησιμοποιεί τη ροή του νερού, όπως υδατοπτώσεις, παλίρροιες, για την παραγωγή ενέργειας. Ο παραδοσιακός υδρόμυλος και ο υδροηλεκτρικός σταθμός αποτελούν τα πιο γνωστά παραδείγματα. Το 1/5 των παγκόσμιων αναγκών σε ηλεκτρική ενέργεια παράγεται από τις υδατοπτώσεις. Στη χώρα μας οι υδροηλεκτρικοί σταθμοί καλύπτουν σημαντικό μέρος των αναγκών ηλεκτροδότησης. Η γεωθερμική ενέργεια είναι αυτή που παράγεται από τα θερμαινόμενα νερά ή τον ατμό που αναβλύζουν από τη γη. Πολλές περιοχές στη χώρα μας, Λέσβος, Σαμοθράκη, παρουσιάζουν γεωθερμικό ενδιαφέρον. Στη Βόρεια Ελλάδα περίπου 150.000 τετραγωνικών μέτρων θερμοκηπίων χρησιμοποιούν για θέρμανση την γεωθερμική ενέργεια. Επίσης, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την θέρμανση κατοικιών, για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και στις ιχθυοκαλλιέργειες. Για θεραπευτικούς λόγους (ιαματικά λουτρά) η χρήση των ζεστών νερών είναι γνωστή από αρχαιοτάτων χρόνων και σήμερα είναι πολύ διαδεδομένη στα αξιόλογα κέντρα της Αιδηψού, των Καμένων Βούρλων, της Υπάτης, του Λαγκαδά, των Μεθάνων, της Τραϊανούπολης, της Κυλλήνης, κ.ά. Η θερμότερη πηγή στην Ευρώπη είναι του Πολύχνιτου της Λέσβου (88 °C), ενώ η θερμοκρασία των πηγών της Τραϊανούπολης του Νομού Έβρου φτάνει τους 48 °C.

 

Χρήσεις της αιολικής, της ηλιακής και της γεωθερμικής ενέργειας στην Αρχαία Ελλάδα

 

Η εκμετάλλευση των φυσικών και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην Αρχαία Ελλάδα δεν ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη. Οι κυριότερες μηχανές στην αρχαιότητα χρησιμοποιούσαν μηχανική ενέργεια και συστήματα τροχαλιών, μοχλών, κ.λ.π., έτσι ώστε να διευκολύνουν την εκτέλεση έργου. Η χρήση της αιολικής ενέργειας περιορίζονταν μόνο για την κίνηση των ιστιοφόρων πλοίων. Είναι ενδεικτικό ότι απεικονίσεις ιστιοφόρων υπάρχουν σε Αιγυπτιακό αμφορέα του 3.200 π.Χ.. Ελληνικό ιστιοφόρο της προκλασικής εποχής είναι ο κέρκουρος, ενώ αργότερα εμφανίζονται οι διήρεις και οι τριήρεις. Ο ανεμόμυλος εμφανίζεται μετά τον 11ο αιώνα μ.Χ., ενώ οι ανεμογεννήτριες για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας τον 20ο αιώνα. Ανεμόμυλους και ανεμογεννήτριες έχουμε κυρίως στα νησιά του Αιγαίου, όπου η ταχύτητα των ανέμων ξεπερνά τα 10 m/sec.

Η αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας για την παραγωγή άλλων μορφών ενέργειας άμεσα εκμεταλλεύσιμων από τον άνθρωπο, διερευνήθηκε συστηματικά τις τελευταίες δεκαετίες και άρχισαν οι πρακτικές εφαρμογές. Στην αρχαιότητα χρησιμοποιούσαν την ηλιακή ενέργεια για την θέρμανση και αφυδάτωση των τροφών (ξήρανση), έτσι ώστε  να  διατηρούνται για μεγάλα  χρονικά  διαστήματα.  Επίσης,   είναι γνωστός ο θρύλος, ότι ο Αρχιμήδης χρησιμοποιώντας κάτοπτρα κατέστρεψε τον ρωμαϊκό στόλο σε μια επίθεσή του κατά των Συρακουσών. Τα κάτοπτρα και οι φακοί εστιάζουν τις ηλιακές ακτίνες σε συγκεκριμένα σημεία, όπου αναπτύσσονται τεράστιες θερμοκρασίες. Μια μεταγενέστερη εφαρμογή είναι η ηλιακή κάμινος, όπου πετυχαίνονται με τη χρήση φακών ή παραβολικών κατόπτρων υψηλές θερμοκρασίες ικανές για την τήξη μετάλλων. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην εστιακή θέση των ηλιακών ακτίνων μπορεί να αναπτυχθεί θερμοκρασία 3.000 °C, που αρκεί για να ανοιχτεί μια τρύπα σε μια χαλύβδινη δοκό μέσα σε 30 δευτερόλεπτα. Σύγχρονες χρήσεις της ηλιακής ενέργειας είναι οι ηλιοθερμαντήρες για την θέρμανση νερού (θερμοσίφωνες) και για την κεντρική θέρμανση κτιρίων, οι ηλιοψυκτήρες με τους οποίους επιτυγχάνεται η εξάτμιση μιας πτητικής ουσίας και η παραγωγή ψύχους, ο ηλιακός φούρνος, που μπορεί να τροφοδοτήσει έναν ολόκληρο σταθμό ηλεκτροπαραγωγής, τα γνωστά θερμοκήπια, τα ηλιακά ξηραντήρια και οι ηλιακοί αποστακτήρες για την αφαλάτωση του νερού σε παραθαλάσσιες, αλλά άνυδρες περιοχές και τα φωτοβολταϊκά κύτταρα ή φωτοκύτταρα, που μετατρέπουν την ηλιακή ενέργεια σε ηλεκτρική, που δίνουν την προοπτική σημαντικών μελλοντικών εφαρμογών με την κατασκευή ηλιακών σταθμών για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σε τροχιά γύρω από τη γη.

Η γεωθερμική ενέργεια με τη χρήση των θερμών νερών για θεραπευτικούς λόγους είναι γνωστή από αρχαιοτάτων χρόνων. Η χρησιμοποίησή της για θέρμανση κατοικιών και για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας άρχισε τα τελευταία χρόνια. Στην Ελλάδα η κυριότερη χρήση της γεωθερμικής ενέργειας περιορίζεται στη θέρμανση περίπου 150.000 τετραγωνικών μέτρων θερμοκηπίων, κυρίως στη Β. Ελλάδα, και στη χρήση των θερμών λουτρών για ιαματικούς λόγους.